رشد 180 درصدی سطح باغ‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری

محمدعلی طهماسبی: طی سال گذشته و 9 ماهه سال جاری محصولات گرمسیری و نیمه‌گرمسیری به ارزش 746 میلیون دلار به خارج از کشور صادر شده است.

معاون وزیر در امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی، عملکرد و دستاوردهای سازمان‌ها و نهادهای زیرمجموعه خود را به روایت آمار اعلام کرد.

محمدعلی طهماسبی، با اشاره به این‌که طی سال 97 و 9 ماهه سال جاری (تا پایان آذرماه) 746 میلیون دلار محصولات گرمسیری و نیمه‌گرمسیری به خارج از کشور صادر شده است، گفت: این معاونت در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و با هدف رونق تولید، ارتقای تولید محصولات باغبانی را در دستور کار خود داده. وی تأمین امنیت غذایی و بهبود محصولات تولید شده در بخش باغبانی را از اهداف مجموعه تحت مسئولیت خود اعلام کرد و افزود: برای دستیابی به این اهداف، راهکارها و برنامه‌های متعددی تدوین شده و درحال اجراست.

1. دفتر امور میوه‌های سردسیری و خشک:

جدول 1.  سطح زیرکشت و میزان تولید درختان میوه دانه‌دار، هسته‌دار، ریز میوه و میوه‌های خشک و آجیلی در سال 1396ـ 1397

ردیف	میوه	سال 1396		سال 1397
		سطح کشت (هزار هکتار)	تولید (هزار تن)	سطح کشت (هزار هکتار)	تولید (هزار تن)
1	دانه‌دار	281	4043	280	3216
2	هسته‌دار	270	2528	272	2203
3	ریزمیوه‌ها	334	3297	339	3163
4	میوه‌های خشک	839	756	868	564
5	سایر میوه‌های سردسیری	6	7	6	8
جمع سردسیری و خشک		1729	10631	1765	9154

جدول شماره 2. اصلاح و نوسازی باغ‌های سردسیری و معتدله در سال‌ 1396ـ 1397

ردیف	طرح	سال	مصوب برنامه (هکتار)	اجرا شده (هکتار)	درصد
1	اصلاح و نوسازی باغ‌ها	1396	77612	101552	131
		1397	100176	220600	220

الف:) سرشاخه‌کاری گردو، بادام و پسته)

ردیف	عملیات	سال	مصوب برنامه (هکتار)	اجرا شده (هکتار)	درصد
1	سرشاخه‌کاری گردو	96	900	388.5	43.2
		97	1150	500	43.5
2	سرشاخه‌کاری بادام	96	2000	1700	85.0
		97	2000	1200	60.0
3	سرشاخه‌کاری پسته	96	4000	3200	80
		97	5000	4000	80

ب: (فراز انگور)

ردیف	طرح/ عملیات	سال	مصوب برنامه (هکتار)	اجرا شده (هکتار)	درصد
1	فراز انگور	96	9880	1185	12
		97	10000	2476	25

جدول شماره 3. توسعه باغ‌های سردسیری و خشک در اراضی نوآباد

ردیف	طرح/ عملیات	سال	مصوب برنامه (هکتار)	اجرا شده (هکتار)	درصد
1	توسعه باغ‌ها در اراضی نوآباد	96	13576	29213	215
		97	16615	32411	195

جدول شماره 4. توسعه باغ‌های دیم در اراضی شیب‌دار و استان‌های پیشرو در سال 1396‌ـ 1397

سال	مصوب برنامه (هکتار)	اجرا شده (هکتار)	درصد	استان‌های پیشرو بر اساس حجم کار اجرا شده	سهم هر استان از تحقق کل
				فارس	22.4
				چهارمحال‌ و بختیاری	15.6
				کهگیلویه و بویراحمد	14.8
96	25000	20838	83	سمنان	8.2
				کردستان	5.8
				لرستان	5.7
				گیلان	4.8
				چهارمحال و بختیاری	11.5
				کهگیلویه و بویراحمد	11.2
				سمنان	8.5
97	29000	24327	84	لرستان	8.4
				کردستان	8.4
				فارس	8.3
				گیلان	6.7

گونه‌های مهم توسعه‌یافته در سال 1396‌ـ 1397 به‌ترتیب عبارتند از: انگور، بادام، انجیر، انار، فندق و توت.

جدول شماره 5. توسعه ارقام جدید درختان میوه سردسیری و خشک

الف: تکثیر و توزیع 140 رقم جدید معتدله و سردسیری

گونه	ژنوتیپ‌های امید بخش داخلی	ارقام داخلی معرفی شده	ارقام خارجی سازگاری شده	ارقام امید بخش خارجی نیاز به سازگاری	جمع
سیب	1	2			3
بادام	15	4			19
گلابی			4		4
زردآلو	21	4	6		31
گیلاس	10	2	4	4	20
آلبالو	8				8
گردو	4				4
فندق		2	4		6
پکان			6		6
پایه انگور			1		1
انگور		1	17		18
گوجه و آلو	12				12
زیتون		2			2
آلو			6		6
جمع	71	17	48	4	140

ب: تکثیر و توزیع 60 ژنوتیپ/ رقم برتر بادام

عنوان برنامه	محل اجرا	سطح برنامه	ملاحظات
ایجاد باغ سازگاری ارقام جدید و ژنوتیپ‌های امید بخش بادام	خراسان‌رضوی، آذربایجان‌شرقی، همدان، چهارمحال و بختیاری	5هکتار	خرید 60 رقم برتر و ژنوتیپ امید بخش بادام

جدول شماره 6. تولید هسته‌های اولیه، وضعیت باغ‌های پایه و میزان تولید باغ‌های مادری (در زیرساخت‌های تولید نهال سالم و گواهی‌شده) در سال 1398

استان	شرح	اصفهان1	قزوین2	خراسان‌رضوی3		مازندران4	همدان5	جمع
				مشهد	جوین
هسته اولیه	تعداد گونه	9	7	4	3			23
	تعداد رقم	88	35	32	18			173
	وسعت (مترمربع)	1350	800	7000	500			9650
	ظرفیت (اصله رقم- پایه)	1088	209	384	116			1797
باغ پایه	تعداد گونه	6		3	2			11
	تعداد رقم	10		22	7			39
	وسعت (هکتار)			2.3	1		5	8
	ظرفیت (اصله رقم پایه)						500000	500000
	میزان تولید پایه (اصله)	4554		8550	1611			14715
باغ مادری	تعداد گونه	9	6	3		4		22
	تعداد رقم	77	35	22		16		150
	وسعت (هکتار)	8	3	0.7	2.5		6	20
	ظرفیت (اصله رقم پایه)	8059	1300	3600	1700		5000	19659
	تعداد درخت (اصله)	2412	1185					3597
	میزان تولید پیوندک  (هزار چشمه)	1964	124	34	34	81	100	2337

1. دانه‌دار، هسته‌دار و پسته، 2. دانه‌دار و هسته‌دار، 3. دانه‌دار و هسته‌دار، 4. مرکبات، 5. گردو.

جدول شماره 7. تعداد نهال تولیدی (هزار اصله) محصولات باغی در نهالستان‌های مجوزدار در سال‌های 1396، 1397و 1398

ردیف	شرح	محصول	1396	1397	1398
1	سردسیری و خشک	دانه‌دار	8,448	6,635	6,565
2		هسته‌دار	18,856	15,027	14,006
3		میوه‌های خشک	16,951	12,405	12,652
4		میوه‌های ریز	7,525	6,854	6,929
جمع  سردسیری و خشک			51,780	40,922	40,152
5	گرمسیر و نیمه‌گرمسیری	مرکبات	1,855	1,674	1,285
6		نیمه‌گرمسیری	1,118	1,485	960
7		گرمسیری	134	591	125
جمع گرمسیری و نیمه‌گرمسیری			3,106	3,750	2,371
8	زیتون		2,345	1,947	3,751
9	گل‌محمدی		1,363	1,032	1,922
10	گیاهان دارویی		2,090	822	2,615
جمع			60,684	48,473	50,810
جمع تولیدات کشت بافتی (پایه)			2,721	5,134	10,785
جمع تولیدات کشت بافتی (نهال خود ریشه‌زا)			0	0	3,358
جمع کل			63,405	53,607	64,953

جدول شماره 8. برنامه‌های جدید دفتر امور میوه‌های سردسیری و خشک

ردیف	عنوان برنامه	محل اجرا	سطح برنامه	هدف
1	سرشاخه‌کاری انگور	آذربایجان‌غربی، کردستان، خراسان شمالی، فارس، قزوین، کهگیلویه و بویراحمد و همدان	7 هکتار	تکثیر ارقام جدید انگور و جایگزینی ارقام قدیمی
2	سرشاخه‌کاری گیلاس	خراسان‌رضوی و کهگیلویه و بویراحمد	4-2 هکتار	تکثیر ارقام جدید گیلاس برای جایگزینی ارقام قدیمی
3	تکثیر ارقام جدید پکان	فارس، کهگیلویه ‌و بویراحمد، مازندران و خوزستان	10-7رقم	تکثیر ارقام تجاری پکان
4	خرید ارقام جدید انگور	خراسان‌رضوی، قزوین و همدان	6-8 رقم	خرید ژنوتیپ‌های امیدبخش جدید انگور دانشگاه تهران
5	خرید رقم جدید توت‌فرنگی	کردستان	یک رقم	خرید یک رقم جدید اصلاح شده توت‌فرنگی
6	خرید رقم جدید عناب	خراسان‌جنوبی	یک رقم	خرید یک رقم جدید عناب
7	خرید رقم جدید زردآلو	آذربایجان‌شرقی	یک رقم جدید	خرید یک رقم جدید زردآلو
8	تکثیر ارقام جدید بلوبری و تمشک	البرز، آذربایجان‌غربی و گیلان	11 رقم	خرید نهال ارقام تجاری بلوبری و تمشک
9	تکثیر ارقام جدید فندق	گیلان	خرید  8-10 رقم	خرید نهال ارقام تجاری فندق
10	خرید اندام تکثیری ارقام جدید هسته‌دار	خراسان‌رضوی	60 رقم	خرید اندام تکثیری 60 رقم جدید هسته‌دار

2. دفتر امور گلخانه‌ها، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی

جدول شماره 1. برنامه سال 1398 و اقدامات صورت گرفته براساس برنامه تا نیمه اول دی‌ماه سال‌جاری:

برنامه	برنامه ابلاغی سال 98	برنامه اجرایی تا آخر دی‌ماه سال ‌جاری	ملاحظات
افزایش تولید محصولات گلخانه‌ای	535177 تن	390000 معادل 72 درصد انجام کار	منظورگلخانه‌هایی است که به تولید رسیده‌اند.
توسعه واحدهای پرورش قارچ خوراکی	49.8 هکتار	113 هکتار (228 درصد)	تا مورخ 22/10/98
افزایش تولید واحدهای پرورش قارچ خوراکی	12600 تن	10549 تن (84 درصد)	تا مورخ 22/10/98
اصلاح، بازسازی و نوسازی گلخانه‌ها و واحدهای پرورش قارچ خوراکی	هکتار	449 هکتار معادل83 درصد پیشرفت انجام کار	– نوسازی گلخانه‌های چوبی – گازکشی گلخانه‌ها – تغییر سیستم سرمایشی و گرمایشی – اصلاح پوشش گلخانه‌ها – تجهیز و نوسازی واحدهای پرورش قارچ خوراکی
انتقال کشت بخشی از سبزی و صیفی فضای باز (به‌خصوص فلفل و خیار ) به محیط کنترل شده	1000 هکتار	548 هکتار معادل 54 درصد از انجام کار (659 هکتار برای دریافت تسهیلات معرفی شده‌اند)	زمین‌های آزاد شده در برخی از استان‌ها تبدیل به باغ شده و کشت نهال در آن صورت گرفته است.
ارتقای دانش فنی بهره‌برداران	29083 نفر روز	11890 معادل 40 درصد	این گزارش تا پایان آذرماه است.
ارتقای دانش فنی کارشناسان	2802 نفر روز	5097 معادل 181 درصد

5. دستاوردها:

• ساماندهی تأمین و توزیع بذور هیبرید سبزی و صیفی گلخانه‌ای مورد نیاز گلخانه‌های کشور و انعقاد قرارداد با شرکت مریدیم اسپانیا، شرکت حاتم و موسسه نهال و بذر رضوی.
• رفع مشکل صادرات بستر کشت (کمپوست) قارچ خوراکی که با توجه به پیگیری به‌عمل آمده، موضوع با دفتر صادرات، موسسه تحقیقات خاک و آب و گمرک ایران، هماهنگ و مشکل مرتفع شد و مراتب به استان‌ها نیز ابلاغ شد.

• خوداتکایی در زمینه تولید اندام‌های تکثیری گل‌های زینتی (رز، حنا، بگونیا، فیکوس رتوزا و…)
• ایجاد تشکل گل‌رز، نرگس و کاکتوس.
• راه‌اندازی تولید میوه‌های گرمسیری، مانند آناناس در گلخانه‌ها.

• تشکیل کارگروه توسعه صادرات قارچ خوراکی، همچنین برای تسهیل و تسریع امور گمرکی صادرات قارچ خوراکی، امکان انجام تشریفات گمرکی در مبدأ یا واحد تولید قارچ خوراکی فراهم شد که به تمامی استان‌ها ابلاغ شد.

• ارزیابی 9 واحد تکثیری گل رز در داخل کشور در راستای طرح نظارت و پایش کیفی تولید گیاهچه، نشاء و اندام‌های تکثیری گل و گیاهان زینتی و رتبه‌بندی آن‌ها.
• راه‌اندازی بخش تحقیقات قارچ خوراکی کشور و تدوین طرح‌های تحقیقاتی اولویت‌دار به‌منظور اجرایی شدن با مشارکت بخش خصوصی که در همین زمینه اولین قرارداد طرح تحقیقاتی قارچ در دی‌ماه سال‌جاری میان موسسه تحقیقات خاک و آب، مجری مسئول پروژه و واحد پرورش قارچ خوراکی سحر به امضاء رسید.

• تدوین و ابلاغ دستورالعمل اجرایی و ضوابط فنی تولید قارچ‌های پرورشی خاص (گانودرما و شیتاکه) به تمامی استان‌ها.
• تدوین و ابلاغ دستورالعمل اجرایی صدور پروانه تأسیس و بهره‌برداری واحدهای تولید اسپان قارچ‌های خوراکی.
• اطلاع‌رسانی به تولیدکنندگان و بهره‌برداران بخش کشاورزی در خصوص برنامه انتقال کشت بخشی از سبزی و صیفی‌جات فضای باز (خیار و فلفل) به محیط کنترل ‌شده، از طریق ابلاغ برنامه اجرایی به رؤسای سازمان جهاد کشاورزی تمامی استان‌های کشور.
• درج برچسب هولوگرام جهت پیشگیری از بروز مسمومیت‌های ناشی از قارچ‌های وحشی و مصرف قارچ‌های خوراکی پرورشی.
• راه‌اندازی رشته تولیدات گلخانه‌ای در مقطع کارشناسی ارشد.
• ساماندهی میزان واردات اندام‌های تکثیری گل و گیاهان زینتی، کوکوپیت و پیت‌ماس در کشور.

3. دفتر امور میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری

سطح توسعه باغ‌های میوه گرمسیری و نیمه‌گرمسیری در سال 1397، برابر با 11 هزار و 594 هکتار است که نسبت به برنامه مصوب توسعه (شش‌هزار و 442 هکتار) از رشد 180 درصدی برخوردار است. سطح اصلاح و نوسازی باغ‌های میوه گرمسیری و نیمه‌گرمسیری در سال 1397، برابر با 69 هزار و 420 هکتار است که نسبت به برنامه مصوب (24 هزار و 636 هکتار) رشد 282 درصدی نشان می‌دهد.

5. تحقق اهداف برنامه در زمینه تولید محصولات گرمسیری و نیمه‌گرمسیری در سال 97:

• مرکبات: میزان تولید مرکبات پنج‌هزار و 342 هزار تن.
• انار: میزان تولید انار 918 هزار تن.
• انجیر: میزان تولید انجیر 105 هزار تن.
• خرما: میزان تولید خرما یک‌هزار و 275 هزار تن.
• کیوی: میزان تولید کیوی 362 هزار تن.
• میوه‌‌های گرمسیری: میزان تولید میوه‌های گرمسیری161 هزار تن.
• خرمالو: میزان تولید خرمالو 27 هزار تن.

5. وضعیت صادرات محصولات گرمسیری و نیمه‌گرمسیری در سال 1397:

• مرکبات: میزان صادرات مرکبات در سال (1397)، 28 هزار تن و به ارزش 16 میلیون دلار.
• پرتقال: میزان صادرات پرتقال در سال (1397)، 58 هزار تن و به ارزش 30 میلیون دلار.
• انار: میزان صادرات انار در سال (1397)، 14هزار تن و به ارزش 11 میلیون دلار.
• انجیر: میزان صادرات انجیر در سال (1397)، 13 هزار تن و به ارزش 33 میلیون دلار.
• خرما: میزان صادرات خرما در سال (1397)، 306 هزار تن و به ارزش 338 میلیون دلار.
• کیوی: میزان صادرات کیوی در سال (1397)، 139 هزار تن و به ارزش 96 میلیون دلار.
• خرمالو: میزان صادرات خرمالو در سال (1397)، 2.5 هزار تن و به ارزش 1.4 میلیون دلار.

5. وضعیت صادرات  محصولات گرمسیری و نیمه‌گرمسیری در 9 ماهه سال‌جاری:

• مرکبات: میزان صادرات مرکبات 29.2 هزار تن و به ارزش 21.7 میلیون دلار.
• پرتقال: میزان صادرات پرتقال 37.7 هزار تن و به ارزش 20 میلیون دلار.
• انار: میزان صادرات انار 11.6 هزار تن و به ارزش 8.7 میلیون دلار.
• انجیر: میزان صادرات انجیر 11 هزار تن و به ارزش 39 میلیون دلار.
• خرما: میزان صادرات خرما 139 هزار تن و به ارزش 123 میلیون دلار.
• کیوی: میزان صادرات کیوی 91 هزار تن و به ارزش 6.5 میلیون دلار.
• خرمالو: میزان صادرات خرمالو 2.3 هزار تن و به ارزش 1.7 میلیون دلار.

5. طرح‌های در دست پیگیری جهت اجرا در زمینه میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری:

• پیگیری اجرای طرح جامع احیاء و توسعه نخیلات آبادان و خرمشهر.
• پیگیری اجرای طرح اصلاح و نوسازی باغ‌های استان هرمزگان (طرح شمیل).
• پیگیری  طرح اصلاح و نوسازی باغات مرکبات و نخیلات کشور.
• اجرای طرح تولید میوه‌های گرمسیری در گلخانه با اولویت آناناس در استان‌های گیلان، مازندران و مرکزی.
• تدوین دستورالعمل مدیریت باغ‌های آسیب‌دیده ناشی از سیل.
• پیگیری طرح جامع مدیریت زوال مرکبات و همکاری در بازنگری دستورالعمل‌های مربوطه.
• طرح کلان مدیریت اجرایی عملیات به‌باغی محصولات گرمسیری و نیمه‌گرمسیری براساس آخرین یافته‌های تحقیقاتی.
• تهیه و اجرای طرح مدیریت تولید پایدار محصولات گرمسیری و نیمه‌گرمسیری در شرایط تنش‌های محیطی همچون خشک‌سالی و… .
• پیگیری و اجرای اصلاح باغ‌های مرکبات از طریق پیوند اتصالی Inarching به‌صورت پایلوت.
• پیگیری اجرایی شدن استاندارد برداشت کیوی در زمان مناسب.
• تهیه و تنظیم استراتژی‌های مرتبط با افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف آب در محصولات گرمسیری و نیمه‌گرمسیری.
• بازنگری در استانداردهای محصولات گرمسیری و نیمه‌گرمسیری.
• تهیه دستورالعمل‌های مربوط به فیزیولوژی پس از برداشت انجیر تازه، دیم و کیوی.
• پیگیری اجرای طرح سایبان در باغ‌های انار و روی درختان انجیر دیم به‌صورت تک درخت.
• همکاری با سازمان حفظ نباتات و موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور در راستای حل مسائل و مشکلات باغ‌ها در زمینه آفات و بیماری‌های گیاهی ازجمله خسارت آفات مهم انار، مگس میوه مدیترانه‌ای، زوال مرکبات، عارضه خشکیدگی خوشه خرما و… .
• تهیه اطلاعات برآورد و پیش‌بینی میزان تولید میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری در سال 1398-1399.
• برگزاری چندین مورد دوره‌های آموزشی برای کارشناسان و بهره‌برداران در سال 1398.
• برگزاری دوره‌های آموزشی تحت وب (وبینار) ویژه کارشناسان مروج پهنه استان‌ها.
•  بازنگری تعرفه‌های صادراتی و تعرفه‌های مربوط به خدمات فنی و مهندسی بخش کشاورزی برای سال 98.
• بازنگری موارد مربوط به بیمه میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری.
• برگزاری جلسه هم‌اندیشی به‌منظور ارتقای مکانیزاسیون محصولات تحت‌پوشش دفتر.
• برگزاری نشست هم‌اندیشی استراتژی‌های تولید میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری.
• تهیه و تدوین بروشور پرورش میوه‌های گرمسیری در گلخانه.
• برآورد نیاز به نهاده‌ها ازجمله نهال و کود (عناصر ماکرو و میکرو) در محصولات گرمسیری و نیمه‌گرمسیری به تفکیک استان و محصول در سال 1399.
• برنامه‌ریزی جهت ساماندهی تولید نهال میوه‌های نیمه‌گرمسیری در استان‌های جنوبی کشور.
• پیگیری امور مربوط به نهال محصولات تحت پوشش دفتر، (پایه فورنر الکایید 5، نهال کشت‌بافتی خرما و پیگیری تولید نهال گلدانی نخل خرما و سیستم تهیه و توزیع پاجوش و پیگیری طرح احداث باغ مادری محصولات گرمسیری در استان سیستان‌وبلوچستان و…).
•  پیگیری امور بازرگانی و تنظیم بازار محصولات تحت پوشش دفتر به‌خصوص پرتقال و خرما.
• پیگیری جهت اخذ ردیف تعرفه جداگانه برای چهار رقم تجاری خرما (برحی، ربی، کلوته و خاصویی) به‌منظور درج در کتاب مقررات صادرات و واردات.
• پیگیری‌های مرتبط با اجرای طرح زنجیره ارزش‌افزوده خرما، انار لرستان و… .
• پیگیری اجرای طرح پایلوت جایگزینی متیل بروماید در کشور با همکاری پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری.
•   اخذ گزارش‌های مربوط به انواع تنش‌ها ازجمله عارضه پژمردگی و خشکیدگی خوشه خرما در سال 1398و انعکاس به دفتر مدیریت بحران.
• تهیه دستورالعمل برداشت و بسته‌بندی بهداشتی خرمای نرم و ارسال به تمامی استان‌های خرماخیز جهت ارتقای بهداشت و سلامت محصول.
• تهیه و چاپ کتاب مدیریت ضایعات درختان میوه گرمسیری و نیمه‌گرمسیری (انتشارات تحقیقات و آموزش کشاورزی سال 1398).

4. طرح گیاهان دارویی

5. برنامه‌ها و اقدامات انجام شده از تیرماه 1397 تاکنون

1. حوزه تولید:

سطح گیاهان دارویی کشور در پایان سال 1397 به 206 هزار و 735 هکتار رسید که نسبت به سال 1396 حدود 1/9 درصد و نسبت به سال 1395 در حدود 8/17 درصد رشد داشت. همچنین تا پایان شهریورماه 1398 به‌میزان 14 هزار و 380 هکتار به سطح گیاهان دارویی کشور اضافه شد که نسبت به برنامه توسعه سال 1398 (21 هزار و 171 هکتار) 68 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

جدول شماره 1.  تولید گیاهان دارویی از سال 1395 تاکنون

درصد افزایش نسبت به سال قبل	سطح زیرکشت در پایان سال 1397 (هکتار)	درصد افزایش نسبت به سال قبل	سطح زیرکشت در پایان سال 1396 (هکتار)	سطح زیرکشت در پایان سال 1395 (هکتار)	گیاه دارویی
5.3	113927	2.6	108099	105269	زعفران
16.7	24139	12.5	20685	18384	گل‌محمدی
11.4	68669	16.9	60560	51799	سایر گیاهان دارویی
9.1	206735	7.9	189344	175452	جمع کل

جدول شماره 2. وضعیت زعفران در سال 1398

پیش‌بینی سطح زیرکشت (هکتار)	پیش‌بینی عملکرد(kg/ha)	پیش بینی میزان تولید سال98/ تن	میزان خرید (کیلوگرم) تا آذرماه	میزان خرید قطعی (کیلوگرم) تا آذرماه	قیمت متوسط هر کیلوگرم (میلیون ریال) تا آذرماه	نقدینگی پرداخت شده برای 22تن (میلیارد ریال) تا آذر ماه	نقدینگی مورد نیاز برای پرداخت مابقی خرید (میلیارد ریال) تا آذرماه	میزان صادرات هشت‌ماه سال 98/ تن
117197	3.6	421	70974	44000	90	775	5612.66	150

جدول شماره 3. برنامه توسعه‌ای گیاهان دارویی تا سال 1400 (برنامه ششم توسعه)

برنامه ششم توسعه (هکتار)	1396	1397	1398	1399	1400	جمع سطح توسعه	مجموع سطح تا پایان برنامه
	سطح	سطح	سطح	سطح	سطح
زعفران	4898	2675	3273	3831	2073	16750	122020
گل‌محمدی	3981	2633	3257	3709	2056	15636	34020
سایر گیاهان دارویی	21727	10553	14741	17105	8778	72904	124704
مجموع توسعه	30606	15861	21271	24645	12907	105290	280744

• تعیین گیاهان دارویی اولویت‌دار کشور با همکاری موسسات تحقیقاتی کشور، بخش خصوصی و تشکل‌ها.
• قطب‌بندی گیاهان دارویی کشور و برنامه‌ریزی جهت توسعه گیاهان دارویی براساس مزیت‌های اکولوژیک، اقتصادی و اجتماعی هر منطقه.
• تدوین زنجیره ارزش مهم‌ترین گیاهان دارویی راهبردی و مزیت‌دار (صادراتی) زعفران، گل‌محمدی، شیرین‌بیان، موسیر، زیره‌ سیاه و زیره سبز.
• تهیه و تدوین برنامه جامع گیاهان دارویی کشور.
• تدوین طرح 10 ساله مکانیزاسیون گیاهان دارویی.
• توسعه مکانیزاسیون در حوزه گیاهان دارویی از طریق حمایت از ساخت دستگاه‌های کاشت و فرآوری زعفران ازجمله سورتر پیاز زعفران (یک دستگاه)، پیازکار (سه دستگاه)، دستگاه برداشت گل (هشت دستگاه)، دستگاه جداسازی کلاله گل زعفران (9 دستگاه) و دستگاه خشک‌کن گل‌زعفران (دو دستگاه) و همچنین دستگاه‌های کشت مکانیزه سیاه دانه و زیره سبز و همکاری نزدیک با مرکز مکانیزاسیون کشاورزی جهت افزایش ضریب مکانیزاسیون در تولید گیاهان دارویی کشور.
• همکاری در استانداردسازی فرآیند تولید ارگانیک گیاهان دارویی.
• حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه تولید به‌خصوص شرکت‌های فعال در زمینه تولید نهاده­های رویشی، مکانیزاسیون و تولید رنگ‌های خوراکی.
• تدوین دستورالعمل‌های کاشت گیاهان دارویی اولویت‌دار در 10 مورد.
• تدوین سه طرح توسعه کشت گیاهان دارویی در حوزه دریاچه ارومیه، حوزه زاگرس و دشت سیستان و انجام هماهنگی‌های لازم با سازمان­ها و نهادهای ذی‌ربط جهت اجرایی­سازی آن‌ها.
• برنامه‌ریزی جهت ایجاد بانک اطلاعات جامع گیاهان دارویی با همکاری ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی ریاست جمهوری.
• اجرایی‌سازی برنامه‌های تأمین اسانس و عصاره مورد نیاز کشور از طریق تولید صنایع داخلی مبتنی‌بر فرآیند تولید و قرارداد در چارچوب همکاری مشترک با وزارت صمت و سازمان غذا و دارو.
• حمایت از صنایع مرتبط با گیاهان دارویی با رویکرد کشاورزی مبتنی‌بر قرارداد (درمورد شرکت نوین زعفران اجرایی شد).
• تولید بذر گواهی‌شده زیره سبز و گشنیز برای اولین‌بار در کشور که پس از تأیید سازمان حفظ نباتات در اختیار متقاضیان کشت قرار خواهد گرفت.
• ایجاد مزارع تولید بذر با گواهی محدود برای گیاهان دارویی زعفران و موسیر.
• تدوین دستورالعمل شرایط صدور مجوز تولید پیاز زعفران به‌منظور تولید پیاز گواهی‌شده و ابلاغ آن به سراسر کشور.
• ثبت جهانی زعفران ایران از طریق سیستم‌های مهم کشاورزی جهانی (جی‌اس) در سایت فائو.
• تهیه دستورالعمل فنی‌ـ اجرایی جابه‌جایی، خرید و فروش پیاز زعفران (مرغوب و گواهی شده).
• اجرایی‌سازی ایجاد زنجیره ارزش تولید پیاز زعفران با همکاری چندین شرکت از بخش خصوصی.
• اقدام جهت اجرایی‌سازی تأسیس صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی ملی‌ـ تخصصی زعفران.
• همکاری در ثبت نشان جغرافیایی زعفران.

1. حوزه آموزش:

• برگزاری همایش و دوره ملی آموزشی تولید ارگانیک گیاهان دارویی با حضور مجریان استانی گیاهان دارویی و عموم علاقمندان در آبان‌ماه 1397در مجتمع آموزش عالی امام‌خمینی(ره).
• برگزاری دوره ملی آموزشی تولید و توسعه بازار گیاهان دارویی برای مجریان استانی با همکاری سازمان بورس کالا، اساتید دانشگاه و فعالان بخش خصوصی در تیرماه 1398 در مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره).
• برنامه‌ریزی و برگزاری دوره‌های آموزشی استانی (بیش از 100 دوره) برای 30 گیاه دارویی اولویت‌دار کشور.
• حمایت از ایجاد و آغاز به‌کار نخستین مرکز تخصصی آموزش عالی علمی‌ـ کاربردی زعفران و گیاهان دارویی کشور (سحرخیز).
• برنامه‌ریزی جهت برگزاری دوره آموزشی کشاورزی بایوداینامیک با همکاری کارشناسان آلمانی.
• تدوین و انتشار محتوای تخصصی در قالب کتاب، بروشور و… .

1. حوزه بازار:

• توسعه صادرات گیاهان دارویی در سال 1397 به‌میزان 564 میلیون دلار که نسبت به صادرات 450 میلیون دلاری سال 1396 بیش از 25 درصد رشد داشته است.
• میزان صادرات گیاهان دارویی تا پایان آبان‌ماه 1398 بیش از 342 میلیون دلار بوده که از لحاظ وزنی 8.1 میلیون کیلوگرم است. همچنین میزان واردات تا پایان آبان‌ماه 1398 برابر با 181 میلیون دلار بوده است. با توجه به این‌که تنها 150 میلیون دلار از صادرات امسال مربوط به زعفران است، پیش‌بینی می‌شود مجموع صادرات سال 1398 از 600 میلیون دلار فراتر برود.
• مشارکت در تشکیل بورس آتی زعفران با همکاری سازمان بورس کالای ایران.
• راه‌اندازی مجدد معاملات زیره سبز در بورس کالا با همکاری شرکت بورس کالای ایران.
• همکاری با آژانس همکاری‌های  بین‌المللی کشور ژاپن (جایکا) در زمینه توانمندسازی زنان روستایی در مناطق محروم استان گلستان.
• همکاری با دفتر فائو در ایران درخصوص توسعه کشت زیره سبز و سیاه در مناطق محروم استان لرستان.
• اعلام 259 کد تعرفه جدید گیاهان دارویی جهت ساماندهی واردات و صادرات گیاهان دارویی و اعمال حداقل 30 کد تعرفه از این فهرست در سال 1397.
• امضای تفاهم و مقدمات اجرایی‌سازی حمایت از استارتاپ‌های بخش گیاهان دارویی با استفاده از پتانسیل­های سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان جهاد دانشگاهی.
• تلاش جهت توسعه فرهنگ تولید، مصرف گیاهان دارویی و ایجاد مرکز ترویج فرهنگ گیاهان دارویی در شهر تهران با عقد تفاهم‌نامه با شهرداری منطقه 13 تهران.
• تدوین نقشه راه گیاه دارویی در سال 98 برمبنای کاهش واردات و افزایش صادرات.
• حمایت از برگزاری چندین نمایشگاه و رویداد ملی و استانی مرتبط با حوزه گیاهان دارویی.

1. تسهیلات و اخذ حمایت‌های مالی:

• تسهیلات بند «الف» تبصره 18: از طریق فرآیندهای اجرایی تخصیص وام از طریق سامانه سیتا تاکنون مبلغ 883 هزار و 130 میلیون ریال در قالب 932 فقره طرح به بانک‌های عامل معرفی شده که از این مقدار تاکنون مبلغ 35 هزار و 780 میلیون ریال مربوط به 63 طرح مصوب شده است.
• تسهیلات مکانیزاسیون: همکاری با مرکز توسعه مکانیزاسیون جهت تخصیص تسهیلات به تجهیزات و ادوات مورد نیاز بخش تولید گیاهان دارویی.
• حوزه دریاچه ارومیه: عقد قرارداد 30 میلیارد ریالی با ستاد احیای دریاچه ارومیه جهت توسعه گیاهان دارویی کم آب‌بر و مقاوم به شوری.
• همکاری با سایر نهادهای فعال در حوزه گیاهان دارویی ازجمله معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری، بنیاد برکت، سازمان دهیاری‌ها و شهرداری‌های کشور و… جهت اخذ حمایت‌های لازم.

1. ساختار‌سازی:

• تعیین مجریان استانی و مجریان شهرستانی طرح ملی گیاهان دارویی در سراسر کشور.
• تشکیل ستادهای استانی گیاهان دارویی کشور به‌عنوان مراکز تصمیم‌گیری و اجرا در سطوح استانی.
• تشکیل کارگروه‌های ملی زعفران و گل‌محمدی با حضور پر رنگ تمامی ذی‌نفعان.
• تشکیل اتحادیه ملی تخصصی تعاونی‌های گیاهان دارویی با مشارکت سازمان مرکزی تعاون روستایی.
• برنامه‌ریزی جهت ایجاد تشکل‌های تخصصی ملی و منطقه‌ای برای گیاهان دارویی گل‌محمدی (ملی)، زیره (ملی)، گشنیز (ملی)، حنا (منطقه‌ای)، وسمه (منطقه‌ای)، گل‌گاو زبان (منطقه‌ای)، آلوئه‌ورا، آویشن (ملی)، چای ترش (منطقه‌ای) و موسیر (ملی).
• برگزاری منظم جلسات کمیته‌های چهارگانه تخصصی (از نتایج آخرین جلسه شورای‌عالی گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی) که برخی دستاوردهای آن به قرار ذیل است:

الف- کمیته نهاده‌های رویشی:

• شناسایی تولیدکنندگان بذر و نهال گیاهان دارویی در کشور جهت ایجاد هماهنگی در این بخش.
• بررسی ایجاد صندوق بذر و مواد رویشی قابل تکثیر گیاهان دارویی.
• تأکید بر تولید بذر و نهال گواهی شده گیاهان دارویی با استفاده از اهرم تشویقی یارانه نهال برای ایجاد مزارع الگویی، باغ­های مادری و مزارع تولید بذر گیاهان دارویی.
• تدوین دستورالعمل ایجاد باغ مادری پیاز زعفران و نهال گل‌محمدی و ابلاغ به استان­ها با همکاری مؤسسه ثبت و گواهی بذر و نهال با اعطای تسهیلات به متقاضیان.
• تدوین استاندارد تولید بذر دو گیاه دارویی سیاه‌دانه و رازیانه، به درخواست مجری طرح گیاهان دارویی که برای اولین‌بار در مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال در حال انجام است.

ب- کمیته مکانیزاسیون گیاهان دارویی:

• شناسایی فعالان حوزه مکانیزاسیون گیاهان دارویی، بررسی کمی و کیفی ماشین­های مختلف ساخته شده در کشور طی بازدیدها و جلسات مکرر و بررسی مشکلات تولید دستگاه­ها با همکاری مرکز توسعه مکانیزاسیون.
• معرفی سازندگان دستگاه­ها به انجمن سازندگان و تأمین‌کنندگان ماشین‌آلات کشاورزی، جهت تسهیل شرکت در نمایشگاه­ها و جشنواره­های داخلی و خارجی.
• تشکیل کارگروه مشترک مکانیزاسیون گیاهان دارویی، با هدف توسعه مکانیزاسیون در تولید و فرآوری گیاهان دارویی و کاهش قیمت تمام‌شده محصول.
• حمایت از ماشین­های اپتیمایز شده «سورت پیاز زعفران» و «جداکننده کلاله زعفران»، با معرفی به مرکز توسعه مکانیزاسیون جهت قراردادن در سایت برای اولین‌بار.
• بررسی مشکلات ماشین­های ساخت داخل برداشت بابونه، برداشت و شست‌وشو گیاهان دارویی ریشه­ای، جداکننده برگ از ساقه، برداشت گل‌محمدی، برداشت زعفران و انواع آسیاب جهت ارتقای کیفیت.

ج- کمیته بازار و بین‌الملل:

• بازنگری و اصلاح تقسیم‌بندی گیاهان دارویی در سطح زراعی و مرتع و اقلام مجاز و مشروط گیاهان دارویی.
• انجام نشست‌های مشترک با گمرک فرودگاه بین‌المللی پیام، جهت ایجاد گمرک پایلوت تخصصی کشاورزی.
• بررسی ایجاد نمایشگاه دائمی گیاهان دارویی در کشور فرانسه.
• انجام رایزنی با بخش سوغات ایرانی فرودگاه امام خمینی(ره) با فرودگاه استانبول ترکیه و بررسی شرایط همکاری در قالب تبلیغات و ایجاد نمایشگاه‌های دائمی در سطح فرودگاه آن کشور.
• ایجاد هماهنگی با ریاست آزمایشگاه‌های کنترل غذا و داروی دانشگاه شهید بهشتی و وزارت بهداشت درباره تشخیص بقایای سموم نمونه‌های گیاهان دارویی صادراتی کشور.

د- کمیته تولید:

• تلفیق برنامه‌های تولید گیاهان دارویی کشور و ارائه پیش‌نویس برنامه کشت گیاهان دارویی.
• ارائه اهم مسائل و نیازهای بخش تولید گیاهان دارویی جهت بررسی در کمیته‌های تخصصی.
• بررسی وضعیت تولید گیاهان دارویی کشور و ارائه راه‌حل‌هایی به‌منظور استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود.

1. اهم چالش‌های موجود پیش‌روی مجری طرح ملی گیاهان دارویی

• عدم یکپارچگی و وجود ساختار متمرکز جهت مدیریت گیاهان دارویی کشور و کمبود پشتیبانی از لحاظ نیروی انسانی و تدارکات (لزوم ایجاد یک ساختار متمرکز و پیشنهاد ایجاد سازمان گیاهان دارویی کشور با محوریت وزارت جهاد کشاورزی و ایجاد یک ردیف مستقل اعتباری با توجه به اهمیت موضوع).
• فراهم نبودن زیرساخت‌های نرم‌افزاری تخصصی جهت ساماندهی تولید و ایجاد ارتباط مستقیم بین تولیدکنندگان و بازار.
• پایین‌بودن ضریب مکانیزاسیون در تولید و فرآوری گیاهان دارویی (لزوم وارد کردن ماشین‌آلات و تجهیزات روز دنیا به‌منظور مهندسی معکوس).
• تأمین نهاده‌های تکثیری استاندارد (ضرورت ایجاد و توسعه باغ‌های مادری).
• تأمین تسهیلات ارزان‌قیمت جهت ایجاد توسعه در تمامی حلقه‌های زنجیره ارزش گیاهان دارویی، اعم از تولید، فرآوری و بازار.

5. طرح زیتون

5. برنامه‌های اصلاح و توسعه در افق 1409:

• توسعه سطح زیرکشت زیتون به 138 هزار و 690 هکتار.
• افزایش عملکرد باغ‌های زیتون به سه‌هزار و 500 کیلوگرم در هکتار.
• افزایش تولید روغن به 33 هزار و 660 تن.
• افزایش تولید میوه به 330 هزار تن.
• افزایش سرانه مصرف روغن به 409 گرم.

دستاوردها:

5. وضعیت زیتون در سال 1398:

• پراکنش زیتون: 26 استان.
• سطح زیرکشت زیتون: 92 هزار و 730 هکتار.
• تولید میوه زیتون: 147 هزار و 224 تن.
•  تولید روغن زیتون: 11 هزار و 648 تن.
• تولید کنسرو زیتون: 76 هزار و 858 تن.
• نسبت زیتون کنسروی به روغنی: 53 درصد به 47 درصد.
• مصرف سرانه روغن زیتون: 193 گرم.
• مصرف سرانه کنسرو زیتون: یک‌هزار گرم
• تعداد کارخانجات روغن‌کشی: 43 واحد ثابت و 45 واحد پرتابل و در مجموع 88 واحد.
• ظرفیت واحدهای روغن‌کشی ثابت: 86 هزار و 208 تن در سال.
• ظرفیت واحدهای روغن‌کشی پرتابل: پنج‌هزار و 550 تن در سال.

6. طرح توسعه گلخانه‌های کشور

درجهت توسعه گلخانه‌ها در کشور به‌منظور سازماندهی و پیگیری طرح، با انتخاب مجری اقدامات موثری انجام پذیرفته است و با هدف افزایش تولید در محیط‌های کنترل شده گلخانه‌ای با اقدامات و پیگیری‌های صورت گرفته، سطح توسعه گلخانه‌ها از ابتدای دولت تدبیر و امید از هشت‌هزار و هشت هکتار تا پایان سال 97 به 15 هزار و 200 هکتار رسیده است (معادل دو برابر)، همچنین با تدوین برنامه‌ای در قالب برنامه اقتصاد مقاومتی از سال 1395 تا افق 1404 به‌میزان 48 هزار و 355 هکتار به سطح گلخانه‌های کشور اضافه خواهد شد که طی سال‌های 96 و 97 به‌ترتیب معادل 75 و  96 درصد از اهداف هر سال محقق شده. در این راستا در 9 ماهه اول سال جاری از سه‌هزار و 663 هکتار برنامه مصوب اقتصاد مقاومتی دوهزار و 419 هکتار گلخانه‌های تجاری، کوچک مقیاس و سازه‌های سبک فنی با درصد تحقق 66 درصد در 32 سازمان جهاد کشاورزی کشور احداث شده است.

1. اهداف کلی طرح توسعه گلخانه:
   1. افزایش تولید با هدف افزایش ضریب امنیت غذایی و سلامت غذا.
   2. مصرف بهینه از آب و ارتقای بهره‌وری و صرفه‌جویی در آب.
   3. افزایش صادرات محصولات جهت مثبت کردن تراز تجاری بخش کشاورزی.

1. اهم سیاست‌ها طرح توسعه گلخانه:
   1. پرداخت تسهیلات ارزان برای توسعه گلخانه‌ها.
   2. تدوین دستورالعمل‌های نظام گلخانه‌ای و به‌روز رسانی آن در مقاطع مختلف.
   3. تدوین استانداردهای ضروری گلخانه و پوشش گلخانه.
   4. تدوین شیوه‌نامه برای احداث گلخانه.
   5. اصلاح، نوسازی و بازسازی واحدهای فرسوده و غیراقتصادی.
   6. بهبود و افزایش عملکرد محصول در واحد سطح گلخانه.
   7. استفاده از کشت نشایی به‌جای کشت مستقیم بذر.
   8. ایجاد بازارهای جدید داخلی و هماهنگی برای ورود به بازارهای خارجی.
   9. استفاده از ارقام مرغوب تجاری.
   10. تقویت و تکمیل زنجیره ارزش محصولات (بذر و اندام‌های تکثیری).
   11. بررسی، راه‌اندازی و نگهداری بازار فروش، برند‌سازی در بازارهای هدف و تشویق صادرکنندگان.
   12. پیگیری تجهیز و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل و توسعه ظرفیت فرآوری و واحدهای بسته‌بندی.

1. اهداف کمی طرح:
   1. با توجه به وضعیت گلخانه‌های سنتی و چوبی موجود و مستهلک شدن بخشی از سازه و تجهیزات به‌مرور زمان، برنامه اصلاح و نوسازی گلخانه‌ها پیش‌بینی شده است.
   2. در بحث توسعه تولید در محیط‌های کنترل‌شده (گلخانه، سایبان و…)، با هماهنگی سازمان جهاد کشاورزی استان‌ها و براساس اولویت افزایش تولید و صرفه‌جویی در مصرف آب و هدایت‌ بخشی از کشت‌های سبزی و صیفی از فضای باز به فضای کنترل شده، ایجاد گلخانه‌های تولید بذر، گلخانه تولید نهال، قرنطینه و اسکرین هاوس، سایبان محصولات کشاورزی و باغبانی، واحدهای کوچک مقیاس پیش‌بینی شده است.

با توسعه 7 هزار و 200 هکتار گلخانه در طول 6 سال گذشته:

• بیش از 70 هزار فرصت شغلی مستقیم و پایدار و معادل دو برابر آن فرصت شغلی غیرمستقیم ایجاد شده است.
• بیش از 900 میلیون مترمکعب در مصرف آب صرفه‌جویی شده است (در مقایسه با تولید در فضای باز).
• بیش از دومیلیون تن به ظرفیت تولید محصولات گلخانه‌ای اضافه شده است.
• بیش از 72 هزار هکتار از اراضی کشاورزی زیرکشت سبزی و صیفی در فضای باز، آزاد شده است که می‌تواند برای کشت محصولات استراتژیک اختصاص یابد.

7. گروه تغذیه باغ‌ها و کنترل کیفی کودهای کشاورزی

5. طرح‌های تدوین شده دفتر تغذیه باغ‌ها و محصولات ارگانیک و گواهی‌شده

1. طرح کلان تغذیه تلفیقی محصولات باغبانی
2. طرح کلان افزایش تولید ارگانیک محصولات باغبانی در سطح 200 هزار و 500 هکتار قابل‌اجرا در تمامی استان‌های کشور با محوریت محصولات انگور، خرما، زیتون، انجیر، انار، کیوی، پسته، گردو، فندق، عناب، زرشک، بادام، سیب، هلو، آلو، گوجه، شلیل، گل‌محمدی، زعفران و گیاهان دارویی.

در ضمن با تلاش گروه تغذیه محصولات باغبانی، تغذیه محصولات باغبانی در حال نهادینه شدن بوده و مصرف بهینه و تلفیقی کود در این محصولات باغبانی و گلخانه‌ای با روش‌های علمی از طریق هدایت بخش‌های عمومی و خصوصی و دولتی درحال انجام است و در این‌خصوص دستورالعمل‌های لازم نیز تهیه شده و یا در حال تدوین است.