شیمی کرد آکادمی

چغندر: راهنمای کاشت، برداشت و نگهداری

۱۴۰۳/۱۰/۱۳

فهرست مطالب

چغندر لبویی یکی از محصولات پاییزه‌ی اصلی کشور ماست که بخشی جدا نشدنی از سفره‌ی غذایی ما در پاییز و زمستان است، اما کاربرد این محصول محدود به ریشه‌های غده‌ای این محصول نمی‌شود و می‌توان از برگ‌های جوان این محصول در انواع سالاد و خوراک‌ها استفاده کرد.  در این  مقاله می‌خواهیم به تمامی شرایط مورد نیاز کاشت و نگهداری چغندر لبویی یا لبو بپردازیم تا محصولی باکیفیت را برای برداشت و استفاده پرورش داده باشیم.

درباره چغندر

چغندرها – یا “ریشه چغندر” – یک محصول رنگارنگ و مناسب برای فصل خنک هستند که به‌راحتی از طریق بذر در خاک آماده شده رشد می‌کنند و در آفتاب کامل به سرعت رشد می کنند.

چغندر لبویی انتخابی مناسب برای کشاورزان مناطق سردسیر است زیرا این گیاهان تا حد زیادی نسبت به یخبندان‎‌های پیش‌بینی نشده‌ی پاییزه و دمای زیر صفر مقاوم هستند و با انتخاب این محصول شما می‌توانید مزرعه سبز و پر محصول را در پاییز داشته باشید.
*این گیاهان به دلیل مقاومت بالا نسبت به سرما و یخبندان انتخاب مناسبی برای کاشت در مناطق سرد و کشت های پاییزه هستند*

اگر تازه‌کار هستید و تجربه‌ی کاشت این محصول را ندارید، به دنبال ارقام مقاوم در برابر گلدهی باشید که احتمال گلدهی (رسیدن خیلی سریع) آن‌ها در هوای گرم کمتر است. انواع مختلفی از چغندر وجود دارد که ریشه‌های قرمز تیره، زرد، سفید یا راه‌راه با اشکال مختلف دارند.

ریشه‌های چغندر را می‌توان از زمانی که به‌اندازه یک تخم مرغ تا وقتی به اندازه‌ی یک سیب رسیده‌اند برداشت کرد؛ ریشه‌های بزرگ‌تر ممکن است سفت و چوبی باشند. علاوه بر این، برگ‌های چغندر دارای طعم خوشمزه و خاص هستند و حتی از ریشه‌ها نیز مغذی‌تر هستند!

انتخاب مکان کاشت

یک محل کاشت را انتخاب کنید که آفتاب کامل دریافت کند. چغندرها در حالت ایده‌آل باید حداقل ۶ ساعت نور مستقیم خورشید در روز دریافت کنند.

چغندرها در خاک‌هایی که در آن‌ها از تغذیه پایه (چالکود) استفاده شده رشد بهتری خواهند داشت. اما این گیاهان در خاک‌هایی با حاصلخیزی کم هم رشد قابل قبولی خواهند داشت. چغدرلبو در خاک‌هایی با pH بین ۶ تا ۷ بهترین رشد را خواهند داشت اما در خاک‌هایی با pH کمی قلیایی (۷ تا ۷.۸) نیز رشد قابل قبولی خواهند داشت. اما باید در نظر داشت که چغندر در خاک‌های اسیدی که سنگ و کلوخه‌ی زیادی دارند، رشد نامناسب و ضعیفی خواهد داشت.

از کاشت چغندر در جایی که اخیراً تره‌فرنگی یا اسفناج کشت شده است خودداری کنید، زیرا آن‌ها از خانواده چغندر هستند و در برابر آفات و بیماری‌های مشابه حساس هستند.

زمان کاشت چغندر

در اوایل بهار، به محض اینکه خاک قابل کشت شد، می­توانید اولین دوره کاشت چغندر خود را شروع کنید. کاشت های متوالی را در تا اواسط تابستان هر ۲ تا ۳ هفته یکبار می­توانید انجام دهید.

در تابستان تاز مانی که دمای روز از ۲۴ درجه سانتیگراد تجاوز نکند، امکان کاشت متوالی وجود دارد. در خاکی که حداقل ۱۰ درجه سانتیگراد است، جوانه زنی در ۵ تا ۸ روز اتفاق می افتد. در خاکی سردتر از آن، جوانه زنی ممکن است ۲ تا ۳ هفته طول بکشد.

نکته: برای تسریع جوانه زنی، یا هنگام کاشت در مناطقی با رطوبت و بارندگی کم، بذرها را به مدت ۲۴ ساعت قبل از کاشت، در آب خیس کنید. برای برداشت پاییزی، از اواسط تابستان تا اوایل پاییز، حدود ۴ تا ۶ هفته قبل از اولین یخبندان پاییزی، بذرهای چغندر را بکارید. برای برداشت زمستانی چغندرها را در اوایل تا اواخر پاییز بکارید.

نحوه کاشت چغندر

 بر خلاف بسیاری از محصولات ریشه‌ای – معمولاً در حالی که هنوز جوان هستند، انتقال به زمین را تحمل می­کنند.

بذرها را به عمق ۱ سانتی‌متر و با فاصله ۲ تا ۵ سانتی‎متر از هم در ردیف هایی که حدود ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر از هم فاصله دارند بکارید. پس از کاشت، بذرها را با لایه نازکی از خاک بپوشانید.

مطمئن شوید که خاک برای جوانه‌زنی بهینه مرطوب باقی می‌ماند. برای تسریع جوانه‌زنی، بذرها را به مدت ۲۴ ساعت قبل از کاشت خیس کنید.

بذرهای چغندر در واقع کپسول‌هایی هستند که حاوی چندین بذر هستند، بنابراین ممکن است از هر کپسول بذر یک دو یا سه گیاهچه رشد کند.

هر “بذر” چروکیده چغندر در واقع خوشه‌ای از ۲ تا ۴ بذر است، بنابراین باید گیاهان جوان را به فاصله‌ی ۸ تا ۱۰ سانتی‌متری از هم جدا کنید تا زمانی که گیاهچه به حدود ۱۰ تا ۱۴ سانتی‌متر برسند. این به ریشه های آنها اجازه می دهد تا به اندازه مناسب خود رشد کنند.

نکته: هنگام تنک کردن، گیاهان را نکشید، زیرا ممکن است به طور تصادفی ریشه چغندر هایی را که می‌خواهید نگه دارید، مختل کنید. در عوض، فقط قسمت‌های سبز گیاه را ببرید یا بچینید (و آنها را بخورید).

مالچ پاشی کنید و سپس به طور منظم با حدود ۲ سانتی‌متر آب در هر ۳۰ سانتی‌متر مربع در هفته آبیاری کنید. چغندرها برای رشد خوب نیاز به حفظ رطوبت کافی دارند.

علف‌‌های هرز را در صورت نیاز از بین ببرید، اما در اطراف گیاهان جوان با احتیاط عمل کنید. چغندرها ریشه­‌های کم عمقی دارند که به راحتی مختل می­شوند.

پوشاندن چغندرها با روکش ردیف برای جلوگیری از حمله آفاتی مانند لارو مگس به برگ های گیاهان را در نظر بگیرید.

برای کوددهی باید به میزان نیتروژن بیشتر دقت بکنید زیرا استفاده‌ی بیش از حد نیتروژن باعث رشد بیش از حد برگ‌ها و کوچک ماندن غدد می‌شود.

چغندرها در شکل‌های مختلف و طیف وسیعی از رنگ‌ها وجود دارند. قرمز تیره معمول است، اما انواع زرد و سفید نیز در دسترس هستند.

‘Chioggia’: پوست قرمز؛ هنگام برش، حلقه‌های متحدالمرکز قرمز و سفید را نشان می‌دهد.

‘Detroit Dark Red’: رقم قوی و سنتی. ریشه گرد و قرمز.

‘Formanova’: چغندرهای بلند و استوانه‌ای که به همان روشی که هویج رشد می‌کنند. عالی برای کنسرو کردن.

انواع زرد شامل ‘Bolder’ یا ‘Touchstone Gold’ هستند

انواع سفید شامل ‘Avalanche’ یا ‘Albino’ هلندی هستند

مدت زمان لازم برای رسیدن اکثر ارقام بین ۵۵ تا ۷۰ است. به عبارت دیگر، حدود ۲ ماه پس از کاشت، برنامه ریزی کنید تا چغندرها را برداشت کنید.

ریشه‌ها را زمانی که به اندازه‌ی یک تخم‌مرغ یا بزرگ‌تر هستند برداشت کنید. ریشه‌های بسیار بزرگ ممکن است سفت و چوبی باشند.

خاک اطراف چغندر را شل کنید و آن را به‌آرامی از زمین بیرون بکشید.

برگ های چغندر را تقریباً در هر زمان می‌توان برداشت کرد، از زمانی که نهال‌ها را تنک می‌کنید شروع کنید. یک یا دو برگ بالغ به‌ازای هر گیاه بردارید، تا زمانی که تیغه‌های برگ بیش از ۱۵ سانتی‌متر طول داشته باشند و سفت شوند. (ریشه‌ها بدون سبزی به طور کامل تشکیل نمی‌شوند، بنابراین باقی‌گذاشتن مقداری از آن‌ها برای رشد مناسب ضروری است.) برگ‌ها را می‌توان پیچاند و مانند اسفناج پخت.

اگر زمستان‌های ملایمی را تجربه می‌کنید، می‌توانید ریشه‌هایی که دیرتر کاشته شده‌اند را در زمین بگذارید تا در صورت نیاز آن‌ها را خارج کنید. یا ریشه ها را در جعبه های شن خشک در مکانی خنک و عاری از یخبندان نگهداری کنید.

تغذیه چغندر

برای گیاهان غده‌ای که در واقع ریشه‌ی آن‌ها محصول اصلی است آماده سازی زمین و تغذیه‌ی پیش کشت مهمترین مرحله‌ی عملیات خاک‌ورزیست. برای تغذیه درست بهتر است از کودهای چالکود با آنالیز کامل که دارای ۳ عنصر غذایی اصلی و حداقل ۴ عنصر از عناصر غذایی ریز مغذی هستند، استفاده کنید. برای مثال از کود چالکودی با آنالیز ۱۰-۱۰-۱۹ می‌بایست به مقدار ۲۰-۲۵ کیلوگرم در هکتار استفاده کنید دقت کنید هرچه آنالیز کود ضعیف تر از این آنالیز باشد میزان مصرف کود افزایش و در نتیجه صرفه اقتصادی نخواهد داشت.

اولین مرحله رشدی چغندر لبویی مربوط به رشد اندام‌های هوایی است در این مرحله هدف ما افزایش تعداد برگ‌هاست به همین خاطر نیاز به عناصر پتاسیم و فسفر کمتر خواهد بود و استفاده از کودهایی با درصد بالاتری از نیتروژن قابل‌جذب بیشتر مورد توجه است، استفاده از کودهایی مانند اوره فسفات یا مونو آمونیوم فسفات می‌توانند انتخاب‌هایی مناسبی باشند همچنین استفاده از کود‌های آمینواسید که دارای درصد آمینواسید آزاد بالای ۴۰% هستند می‌تواند باعث رشد بهتر و سالم‌تر گیاه شوند و منبع مکملی از نیتروژن را برای گیاه فراهم کنند. هرچند در این مرحله نیاز به عناصر ریز مغذی کم است اما نباید از آن‌ها غافل شد، استفاده از کودهای ریزمغذی کامل با درصد عناصر مناسب‌تر و نه چندان بالا باعث رشد صحیح و کامل گیاهچه خواهد شد.

در دو مرحله رشد ریشه و پیش برداشت درصد بالاتری از عناصر پتاسیم و گوگرد مورد نیاز گیاه خواهد بود در نتیجه استفاده کودهایی مانند سولفات پتاسیم برای تأمین این عناصر بسیار مورد اهمیت است و باید در نظر داشت نیاز گیاه به عنصر نیتروژن نیز بسیار بیشتر خواهد شد و می‌توان برای تأمین نیاز به این عنصر از کودی مانند مونو آمونیوم فسفات یا اوره فسفات در درصدهای بالاتری استفاده کرد. باتوجه‌به ورود گیاه به مرحله نموی جدید نیاز آن به درصدهای متفاوتی از عناصر ریزمغذی بسیار افزایش می‌یابد و یا باید از کودهای میکرو مغذی کامل با درصد عناصر بالاتر استفاده کرد یا از کودهای کلات ریزمغذی تک عنصره با مشاوره کارشناس به ترکیب موردنیاز گیاه رسید. 

در مرحله‌ی رسیدن نیاز به عنصر نیتروژن تقریباً صفر خواهد بود و عناصر پتاسیم و گوگرد و عناصر ریزمغذی در همان درصد موردنیاز برای مراحل پیش برداشت و رشد ریشه‌ای مورد نیاز خواهند بود پس میزان و نوع کودهای ریزمغذی و سولفات پتاسیم تغییر نخواهد کرد.

نحوه نگهداری چغندر

چغندر تازه را می‌توان به مدت ۵ تا ۷ روز در یخچال نگهداری کرد.

نکته: بریدن سر چغندرها باعث می‌شود که آنها برای مدت طولانی‌تری تازه بمانند. حدود ۲ سانتی‌متر ساقه روی هر چغندر بگذارید و سبزیجات را جداگانه نگهداری کنید.

برای نگهداری طولانی‌مدت در سردخانه، مطمئن شوید که هرگونه خاک چسبیده به ریشه‌ها را پاک‌کرده‌اید، سپس آنها را در لایه‌ها (اما بدون تماس) دفن کنید و با شن خشک یا خاک‌اره روی آنها را بپوشانید.

آفات و بیماری‌های چغندر

چغندر لبویی مانند هر گیاه دیگری ممکن است به آفات و بیماری‌هایی مبتلا شوند. برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

  • شپشک آرد آلود:

    این آفت به‌صورت توده‌های پنبه‌ای روی برگ‌ها و ساقه‌ها ظاهر می‌شود و از شیره گیاه تغذیه می‌کند.
  • شته‌ها:

    شته‌ها نیز از شیره گیاه تغذیه می‌کنند و می‌توانند باعث پیچ‌خوردگی و زردشدن برگ‌ها شوند.
  • کرم برگ‌خوار:

    لارو این حشره از برگ‌های چغندر تغذیه می‌کند و می‌تواند باعث خسارت جدی به گیاه شود.
  • پوسیدگی ریشه:

    این بیماری قارچی باعث نرم و پوسیده‌شدن ریشه‌های چغندر می‌شود.

برای کنترل آفات و بیماری‌ها، می‌توانید از روش‌های طبیعی مانند استفاده از حشره‌کش‌های گیاهی و قارچ‌کش‌های بیولوژیک استفاده کنید. همچنین، رعایت بهداشت باغچه و حذف گیاهان آلوده می‌تواند به کاهش شیوع آفات و بیماری‌ها کمک کند.

خواص دارویی چغندر

چغندرها علاوه بر طعم خوشمزه، خواص دارویی بسیاری دارند. برخی از مهم‌ترین خواص چغندر عبارت‌اند از:

  • سرشار از آنتی‌اکسیدان:

    چغندرها حاوی مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان هستند که به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند.
  • کاهش فشارخون:

    نیترات موجود در چغندر به کاهش فشارخون کمک می‌کند.
  • بهبود عملکرد ورزشی:

    نیترات موجود در چغندر می‌تواند عملکرد ورزشی را بهبود بخشد.
  • کمک به کاهش التهاب:

    چغندرها دارای خواص ضد التهابی هستند که می‌توانند به کاهش التهاب در بدن کمک کنند.

نکات مهم دیگر

  • تنوع ارقام:

    چغندرها در انواع مختلفی با رنگ‌ها و شکل‌های متفاوت وجود دارند. می‌توانید ارقام مختلف را امتحان کنید تا ببینید کدام یک را بیشتر دوست دارید.
  • کاشت همراه:

    چغندرها را می‌توانید با گیاهانی مانند کاهو، جعفری و پیازچه به‌صورت همراه بکارید. این گیاهان می‌توانند از یکدیگر در برابر آفات و بیماری‌ها محافظت کنند.
  • کوددهی:

    برای رشد بهتر چغندرها، می‌توانید از کودهای آلی استفاده کنید.
  • تناوب زراعی:

    برای جلوگیری از تجمع آفات و بیماری‌ها، هر سال محل کاشت چغندرها را تغییر دهید.

با رعایت این نکات، می‌توانید محصول فراوانی از چغندرهای سالم و خوشمزه برداشت کنید.

تهیه و تنظیم:

مهندس پارسا صالحی

کارشناس فنی شیمی کرد

دیدگاهتان را بنویسید